Dni Oświaty, Książki i Prasy

 

Święto, którego oficjalne obchody zapoczątkowane zostały w 1946 r., wywodziło się z powojennych akcji zbierania książek dla bibliotek oświatowych i szkolnych1. W kalendarium uroczystości Polski Ludowej należało do grupy dni, których celebrowanie miało na celu „podkreślenie i akcentowanie procesów dynamiki rozwoju kulturowego naszego społeczeństwa”2.

Początkowo świętowano przez 3 dni (1-3 maja). Z czasem grafik obchodów rozbudowywano, a czas trwania wydłużał się, w zależności od regionu, od kilku dni do kilku tygodni. W tym okresie organizowano kiermasze książek (najlepiej zgodnych z dialektyką marksistowską), płyt i malarstwa, spotkania autorskie, konkursy i wystawy.

Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zależało na krzewieniu mitu „kultury proletariatu”, której rozkwit w Polsce Ludowej następować miał z tą samą nieokiełznaną dynamiką, z jaką rozwijały się pozostałe dziedziny funkcjonowania państwa ogólnego dobrobytu. Stąd w wydawanych z tej okazji materiałach pomocniczych do przemówień i komunikatów, pojawiały się często porównania do okresu przedwojennego, pogrążonego wedle autorów owych opracowań, w mrokach analfabetyzmu. Liczby, podawane w zestawieniach i sprawozdaniach, dopełniać miały obraz miażdżącej przewagi państwa socjalistycznego w tej materii. Książka stała się kolejnym z fetyszy, za pomocą których władza usiłowała potwierdzić swoją postępowość.

Pomimo niewątpliwie propagandowego wymiaru obchody miały aspekty pozytywne. Wśród dość dużej liczby imprez, szczególnie po roku 1956, można było znaleźć ciekawe propozycje, jak chociażby wspominana w relacji z 1972 r. wystawa w Muzeum Śląska Opolskiego „Książka na przestrzeni wieków”. Podczas kiermaszy można było zakupić pozycje książkowe, niedostępne na co dzień w sprzedaży. Zainteresowaniem mieszkańców Opola cieszyły się także spotkania z autorami popularnych publikacji. Tak jak w przypadku innych dziedzin sztuki, tak i w tym partia hołubiła twórców nie sprzeciwiających się oficjalnej linii rządów.

Materiały archiwalne prezentowane poniżej stanowią część dokumentacji, następujących zespołów przechowywanych w Archiwum Państwowym w Opolu: 45/224 - Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, 45/228 - Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Opolu, 45/1288 – Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Brzegu, 45/2579 - Komitet Wojewódzki PZPR w Opolu, 45/2790 – Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Opolu, 45/3018 - Zbiór materiałów ulotnych Archiwum Państwowego w Opolu po 1945 roku.

1 Por. M., Derecki, W te piękne dni majowe, Lublin 1977 – dostępny: http://tnn.pl/tekst.php?idt=966&f_2t_artykul_trescPage=4 (28.04.2013).

2 L.J. Pełka, Polski rok obrzędowy – tradycje i współczesność, Warszawa 1980, s. 102