Piastowska – „nowa” synagoga

W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku na ulicy Piastowskiej wybudowana została „nowa” synagoga. Projektantem budynku był architekt z Wrocławia – Felix Henry. Prace budowlane trwały do roku 1897. Koszty całego przedsięwzięcia były tak wysokie, że władze gminy żydowskiej zdecydowały się na sprzedaż dotychczasowej bożnicy, znajdującej się przy ulicy Szpitalnej (Hospitalstraße). Dnia 21 czerwca 1897 r. nastąpiło uroczyste zamknięcie „starej” synagogi. Ostatnie nabożeństwo odprawił rabin Hermann Vogelstein. Zgodnie z tradycją zwoje Tory i sprzęt liturgiczny zostały przeniesione do nowej bożnicy. Następnego dnia – 22 czerwca – odbyło się ceremonialne otwarcie budynku „nowej” synagogi. Obrzęd poprowadził nowo wybrany rabin Leo Baeck, odmawiając modlitwę, wygłaszając kazanie i zapalając wieczną lampkę. Synagoga służyła opolskiej społeczności żydowskiej przez kolejnych czterdzieści jeden lat. Ostatnie nabożeństwo odbyło się 9 listopada 1938 r. Po północy z 9 na 10 listopada Oddziały Szturmowe NSDAP (Die Sturmabteilungen der NSDAP) przyprowadziły opolskiego rabina Hansa Hirschberga pod budynek synagogi i zmusiły do podpalenia bożnicy. Znajdująca się w pobliżu straż pożarna miała za zadanie pilnować jedynie, żeby ogień nie przeniósł się na sąsiadujące kamienice. Synagoga spłonęła doszczętnie, a ruiny sprzątano przez kolejny rok. Współcześnie na rogu ulic Barlickiego i Piastowskiej stoi kamień symbolizujący istnienie synagogi i przypominający o tragicznych wydarzeniach.

Pierwszym i zarazem najwybitniejszym rabinem synagogi przy ulicy Piastowskiej (Haffenstraße) był dr Leo Baeck. Urodził się 23 maja 1873 r. w Lesznie (niem. Lissa, woj. wielkopolskie). Był synem rabina Samuela i Evy z domu Placzek. Uczył się w szkole rabinicznej w Berlinie oraz studiował we Wrocławskim Żydowskim Seminarium Teologicznym. Uzyskał tytuł doktora filozofii na uniwersytecie w Berlinie. W 1897 roku objął stanowisko rabina w Opolu. Zamieszkał w kamienicy przy ulicy Sienkiewicza (Gartenstraße). Poza posługą rabinacką podjął pracę jako nauczyciel religii hebrajskiej w dwóch szkołach w Opolu: Państwowym Męskim Gimnazjum (Staatliches Burggymnasium Oppeln) oraz Państwowym Liceum Żeńskim (Annabergschule – Staatliche Oberschule für Mädchen zu Oppeln). Dnia 13 października 1899 r. rabin Leo Baeck wstąpił w związek małżeński z Natalią z domu Hamburger, wnuczką rabina Adolpha Wienera. Państwo Baeck mieli córkę Ruth, urodzoną 22 sierpnia 1900 roku. W aktach stanu cywilnego, przechowywanych w opolskim archiwum, znajduje się również dokument z 24 stycznia 1906 roku, poświadczający urodzenie przez Natalię Baeck martwego chłopca.

Dnia 3 października 1907 rabin Leo i jego żona opuścili Opole i udali się do Düsseldorfu. Tam dr Baeck objął stanowisko rabina i wkrótce został przywódcą niemieckich Żydów. Podzielił los tysięcy rodaków i w 1943 roku został deportowany do obozu w Terezinie (Theresienstadt). Udało mu się uniknąć śmierci i po wojnie wyjechał do Londynu. Zmarł 2 listopada 1956 r. Leo Baeck był wybitnym teologiem, nauczycielem i jednym z przywódców judaizmu liberalnego. W Opolu, w latach 1900-1905, stworzył swoje dzieło życia, pracę pt. „Istota judaizmu” (Das Wesen des Judentums). Publikacja ta zaważyła na dalszych losach Baecka, gdyż dzięki niej jeszcze za życia stał się legendą. Była dziełem fundamentalnym dla niemieckiego liberalnego judaizmu. Wiele hebrajskich uczelni obrało sobie Leo Baecka za patrona, jego imię nosi także asteroida 1000047leobaeck.

 

 

 

Rabin David Braunschweiger

David Braunschweiger urodził się 6.08.1875 roku w Würzburgu. Do 1893 roku pobierał nauki w rodzinnej miejscowości, by w 1894 roku rozpocząć studia rabinackie w Berlinie. Naukę ukończył w 1900 roku i objął funkcję rabina w Katowicach. W latach 1912 – 1918 był rabinem w Rybniku, a w roku 1918 przejął po dr Felixie Goldmannie stanowisko głównego rabina opolskiej gminy żydowskiej. Równocześnie od 1918 roku był nauczycielem religii w Państwowym Gimnazjum Męskim w Opolu. Z teczki osobowej Davida Braunschweigera wynika, że często był nieobecny z powodów zdrowotnych, które w ostateczności doprowadziły do zmiany zarówno na stanowisku rabina, jak i nauczyciela religii.

Zmarł 2.05.1928 roku w Opolu po długiej chorobie.

 

 

Rabin Felix Goldmann

Felix Goldmann urodził się 16.04.1882 roku w Londynie. Był synem kupca Goldmanna. Naukę rozpoczął w Sophien-Realgymnasium w Berlinie. Ukończył ją egzaminem maturalnym z wynikiem dobrym. Następnie w latach 1901-1905 studiował teologię na uniwersytecie we Fryburgu, którą ukończył tytułem doktora. Studia rabinackie w Berlinie ukończył 26.04.1907 roku, dzięki którym uzyskał tytuł: rabina, kaznodziei i nauczyciela religii [Rabbiner, Prediger und Religionslehrer (sic!)]. Prace kończące studia rabinackie nosiły tytuł: „Die Feige in Palästina zur Zeit Mischnah” oraz „Die Theorie des Faustpfandvertrages nach jüdischem Recht”, za które otrzymał ocenę bardzo dobrą. Po ukończeniu nauki otrzymał posadę rabina w Opolu, w miejsce Leo Baecka, który wyjechał do Düsseldorfu. Wraz z objęciem stanowiska rabina rozpoczął nauczanie religii w Państwowym Męskim Gimnazjum w Opolu [Staatliches Burggymnasium Oppeln]. Na czas pobytu w Opolu zamieszkał na Stockstrasse 4 (obecnie ul. Minorytów). W 1917 roku złożył urząd rabina i wyjechał do Lipska, gdzie zmarł 7.10.1934 roku.

 

 

Rabin Leo Baeck

Leo Baeck urodził się 23.03.1873 roku w Lesznie. Ukończył studia rabinackie w Berlinie, uzyskując stopień doktora filozofii. W roku 1897 objął stanowisko głównego rabina opolskiej gminy żydowskiej. W tym samym roku odprawił ostatnie nabożeństwo w synagodze przy ul. Szpitalnej, by 22.06.1897 roku poświęcić nowo wybudowaną synagogę przy ulicy Piastowskiej. Oprócz funkcji rabina obejmował stanowisko nauczyciela religii żydowskiej i języka hebrajskiego w Państwowym Gimnazjum Męskim w Opolu [Staatliches Burggymnasium Oppeln]. W czasie pobytu w Opolu mieszkał przy Gartenstrasse 24 (obecna ul. Sienkiewicza), gdzie stworzył swoje największe dzieło pt. „Judischer Verlag” [„Istota judaizmu”]. Książka ta, wydana w 1905 roku szybko zyskała miano podstawowego dzieła niemieckiego liberalnego judaizmu. Nikomu nieznany rabin z Opola stał się niekwestionowanym autorytetem w tej dziedzinie i najwybitniejszym niemieckim przedstawicielem społeczności żydowskiej XX stulecia.

Ożenił się z wnuczką rabina Adolpha Wienera, Natalią z domu Hamburger, z którą miał jedną córkę Ruth.

Rabin Leo Baeck wyjechał z Opola jesienią 1907 roku do Düsseldorfu.