Do biegu, gotowi - hop!

 

Dnia 16 czerwca 1945 roku powołano Opolski Klub Sportowy „Odra Opole”, w którym powstała sekcja lekkiej atletyki, założona przez Leona Zalisza i Leopolda Bandischa oraz Stefana Pruszkowskiego . Pierwszą imprezą sportową zorganizowaną przez opolską „Odrę” był propagandowy bieg uliczny na dystansie ok. 2 km, który odbył się 8 lipca 1945 roku. Start umiejscowiono przed gmachem Starostwa Powiatowgo przy ul. Piastowskiej. Trasa wiodła ulicami: Kościelną [dzisiaj ulica Katedralna], Ługniańską [Jana Łangowskiego], Sienkiewicza, a następnie przez plac Armii Czerwonej [plac Kopernika] i dalej ulicą Reymonta, Ozimską, Krakowską. Meta znajdowała się na rynku przed ratuszem. Zwycięzcą tego historycznego biegu był 36-letni wówczas, czołowy przedwojenny średniodystansowiec kraju Stefan Pruszkowski, który w latach 1928-1939 startował w barwach klubów warszawskich. W Opolu znalazł się jako członek pierwszej grupy operacyjnej. Był też jednym z założycieli klubu Odra Opole i pierwszym jego wiceprezesem¹.

Bieg uliczny rozgrywany był i w następnych latach, a startowało w nim wielu zawodników z Opolszczyzny, Górnego Śląska i województwa wrocławskiego. Po latach przerwy reaktywowano go w 1978 roku pod nazwą „Bieg Śladami Pionierów” ². Wznowiony bieg odbył się 7 października 1978 roku, a biegacze mieli do pokonania identyczną trasę jak 33 lata wcześniej. Bieg odbył się głownie dzięki staraniom redaktora Juliusza Steckiego i Jerzego Rybaka z Urzędu Miasta Opola. Zwycięzcą biegu został Mieczysław Majer z „Chemika” Kędzierzyn-Koźle, a drugie miejsce zajął jego klubowy kolega Zbigniew Kubala, trzecie miejsce przypadło Bogdanowi Kocińskiemu (niezrzeszony).

Już w 20 lipca 1945 roku rozegrane zostały w Opolu pierwsze zawody lekkoatletyczne, na których Stefan Pruszkowski w biegu na 800 m osiągnął czas 2:08.0, co było szóstym wynikiem w Polsce.

Kilka miesięcy po zakończeniu II wojny światowej odbyły się w Łodzi w dniach 29-30 września 1945 r. Mistrzostwa Polski Seniorów. W reprezentacji województwa śląsko-dąbrowskiego wystartowało, nie uzyskując większych sukcesów, dwóch zawodników „Odry” Opole: Stefan Pruszkowski i Leokadia Kubiaczyk.

To właśnie opolscy lekkoatleci jako pierwsi odnieśli sukcesy na arenie krajowej. W latach 40. organizowane były cieszące się dużym zainteresowaniem trójmecze lekkoatletyczne Opole-Katowice-Wrocław. Trzonem reprezentacji Opola w tej imprezie byli zawodnicy „Odry”, ale silną grupę stanowili również lekkoatleci KS „Lwowianka” i „Leopolia”. W trójmeczu w 1947 roku sztafeta „Odry” 4x100 m uzyskała czas 45.8. Był to najlepszy rezultat na Śląsku i trzeci wynik w kraju³.W 1947 roku znakomity opolski biegacz Piotr Zaprzał z „Odry” Opole zdobył wicemistrzostwo Polski w biegu na przełaj na dystansie ok. 8 km.

W 1951 roku odbyły się po raz pierwszy Mistrzostwa Województwa Opolskiego w Biegach Przełajowych, zawody te rozgrywane są do dziś.

W latach 50. z jak najlepszej strony pokazali się juniorzy: Anna Wojtaszek, August Kubik, Annelisa Thomas, Herbert Labuzga, Brygida Drabik oraz Wojciech Cyruliczek. Seniorzy nie pozostali w tyle za swoimi młodszymi kolegami i tu należy wymienić nazwiska takich wybitnych biegaczy jak: Halina Gabor, Genowefa Minicka, Zbigniew Mazur, Kazimierz Klimaszewski oraz znakomity maratończyk Euzebiusz Fert.

Lata 60. to dalsze sukcesy Euzebiusza Ferta, Zbigniewa Mazura i Kazimierza Klimaszewskiego. Wśród biegaczy prym wiedli maratończycy Euzebiuszem Fertem i Marianem Pilarskim na czele. Zdobycie przez Euzebiusza Ferta złotego medalu w maratonie na mistrzostwach kraju w Gdańsku tak relacjonowała „Trybuna Opolska”:

"Opolszczyzna też ma swego mistrza Polski”. (…) Około godz. 18 na stadion wjeżdża pilot maratonu, co jest znakiem, że biegacze zbliżają się do mety. Na trybunach napięcie rośnie. Kto będzie pierwszy? W bramie stadionu ukazuje się sylwetka maratończyka w białym kostiumie. Tak – nie mamy wątpliwości – to jest Euzebiusz Fert. Wbiega na stadion w świetnej formie i pewnym krokiem podąża do mety. Publiczność wstaje z miejsc i gorącymi oklaskami nagradza naszego biegacza. Po przebiegnięciu mety Euzebiusz Fert zostaje udekorowany wieńcem i przebiega jeszcze jedną rundę honorową dokoła boiska. Owacja, jaką gdańska publiczność zgotowała naszemu biegaczowi za zwycięstwo, w swym natężeniu wielokrotnie przewyższała owacje, którymi publiczność dziękowała za zwycięstwo nawet zawodnikom Gdańska" ⁴.

Dekada lat sześćdziesiątych to głównie sukcesy maratończyków: Euzebiusza Ferta, Kazimierza Klimaszewskiego, Mariana Pilarskiego oraz długodystansowca Zbigniewa Mazura.

W 1971 roku srebrny medal w biegu na 1500 m wywalczył junior Jan Prasek ze „Spójni” Racibórz, ustanawiając rekord kraju juniorów (3:41.4). Rekord ten został poprawiony dopiero w 1998 roku przez R. Witta - 3:40.93.

Mimo sprzeciwu działaczy lekkoatletycznych w 1978 roku Zarząd Klubu Sportowego „Odra” Opole, po akceptacji swej decyzji przez Wiceprzewodniczącego wydziału Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego, byłego lekkoatletę i trenera, Ryszarda Kurendę oraz Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Polskiej Partii Robotniczej, zlikwidował sekcję lekkoatletyczną. Postanowiono zaorać bieżnię, a pozostałe urządzenia lekkoatletyczne doszczętnie zniszczyć. Wielu starszych działaczy lekkoatletycznych, którzy na początku lat 50. z mozołem budowali na stadionie urządzenia lekkoatletyczne, zrezygnowało z działalności społecznej w lekkiej atletyce (...) W ten oto sposób doprowadzono do paradoksalnej sytuacji. Kilka lat wcześniej powołano klasy sportowe o specjalności lekkiej atletyki przy Szkole Podstawowej Nr 2 przy ulicy Katowickiej i w III Liceum Ogólnokształcącym przy ul. Dubois, z bardzo dobrą obsadą trenersko – instruktorską likwidując jednocześnie urządzenia lekkoatletyczne na stadionie „Odry”. Zamierzano reaktywować sekcję lekkiej atletyki w „Gwardii” Opole, ale ta „przeprowadzka” z „Odry” odbywała się z oporami⁵ .

W latach 70. duże sukcesy odnieśli tacy biegacze jak: Jerzy Kłeczek (ojciec znakomitego długodystansowca Radosława Kłeczka), Ryszard Ligarski oraz Bogdan Kociński.

Na igrzyska olimpijskie w Seulu 1988 roku zakwalifikowała się specjalistka w biegach na dystansie 400 m, 400 m ppł i 4x400 m, zawodniczka „Chemika” Kędzierzyn-Koźle Genowefa Błaszczak. Zawodniczka ta na mistrzostwach Polski zdobyła aż 9 złotych medali.

W latach 80. największe sukcesy osiągały zawodniczki „Chemika” Kędzierzyn-Koźle, oprócz Genowefy Błaszczak należy wspomnieć również o Jolancie Barskiej, Dorocie Dziak czy Elżbiecie Kiliańskiej. Jednak inne kluby Opolszczyzny także miały w swych szeregach znakomitych biegaczy i tak, np. w „Techniku” Komorno sukcesy odnosiła Irena Czuta-Pakosz, która do dnia dzisiejszego odnosi kolejne zwycięstwa oraz w „Juvenii” Głuchołazy Marek Szymkowiak.

Dużą popularnością cieszyły się w całej Polsce masowe Biegi Narodowe organizowane już od 1926 do początku lat 70. Biegi te odbywały się na różnych dystansach i w wielu kategoriach wiekowych, uczestniczyli w nich w głównej mierze biegacze niezrzeszeni w klubach sportowych. Biegi Narodowe w wielu przypadkach otwierały znakomitym biegaczom drzwi do kariery sportowej.

Na początku Biegi Narodowe organizowano jedynie w większych miastach Polski. Zwycięzcy spotykali się 3 maja na biegu centralnym w Warszawie. Po II wojnie światowej władze dążyły do umasowienia imprezy poprzez organizację w jednym dniu biegów w każdej miejscowości. Przesunięto również datę na 1 maja. Początkowo przynosiło to efekty w postaci wielotysięcznej liczby uczestników. W roku 1948 pobiegło w całej Polsce około 140 000 biegaczy. Jednak idea biegów przez dążenie do statystycznej masowości została wypaczona i straciła sportowy sens. Ostatecznie została zaniechana z powodu braku organizatorów⁶.

W Powiatowych Biegach Narodowych odbytych w Brzegu dnia 7 czerwca 1959 roku wystartowało 131 zawodników, a w 1960 roku już 866 zawodników. Nagrody dla zwycięzców były różne. Trzech pierwszych zawodników Powiatowych Biegów Narodowych w Brzegu z 1959 roku otrzymywało dyplomy i nagrody rzeczowe w postaci dresu sportowego, 2 kompletów pióra i ołówka, kostiumu sportowego, a przede wszystkim kwalifikowało się do Wojewódzkich Biegów Narodowych. Natomiast w 1965 roku zwycięzca biegu otrzymywał puchar, a dwaj następni zawodnicy patery pamiątkowe.

W Regulaminie Biegów Narodowych czytamy, że do Biegów Wojewódzkich kwalifikowało się po trzech zawodników na poszczególnych dystansach z każdego PKKF. W Biegach Narodowych nie mieli prawa startu zdobywcy sześciu pierwszych miejsc w ubiegłorocznym Biegu Centralnym oraz posiadacze drugiej lub wyższej klasy sportowej w biegach długich lub średnich⁷ . Trzech pierwszych zawodników Biegów Wojewódzkich otrzymywało pamiątkowy dyplom i kwalifikowało się do biegów centralnych.

Władze Polski Ludowej promowały biegi takimi hasłami jak: „Masowy start w Biegach Narodowych – to świadectwo naszej dojrzałości polityczno-społecznej”⁸ czy „Start w Biegach Narodowych – wzmacnia tężyznę fizyczną – gwarantuje wykonanie Planu 6-letniego”⁹ .

„Królowa sportu” miała na Opolszczyźnie bogate tradycje. Opolscy sportowcy dostarczyli kibicom niezapomnianych przeżyć, a ich sukcesy, poświęcenie i determinacja rozpalały w sercach Opolan nadzieję na lepsze jutro.

 

Wybór materiałów, opracowanie i wstęp: Sabina Pachuta

Bilbliografia:

• Archiwum Państwowe w Opolu, nr zespołu 1598: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Nysie, sygn. 1080.
• Kociński B., Wojnar J., Lekka atletyka na Opolszczyźnie w latach 1945-2005, Opole 2006.
• http://www.sportowahistoria.pl/wiadomosci/biegi-narodowe,1057.html (dostęp 01.07.2014 r.).

¹ W. Soppa Sport na Opolszczyźnie, „Kalendarz Opolski” 1960, s. 271.

² B. Kociński, J. Wojnar, Lekka atletyka na Opolszczyźnie w latach 1945-2005, Opole 2006, s.9.

³ Wynik ten nie figuruje w oficjalnych zestawieniach PZLA.

⁴ Cyt. za: B. Kociński, J. Wojnar, dz. cyt., s. 28.

⁵ Tamże, s. 65.

⁶ http://www.sportowahistoria.pl/wiadomosci/biegi-narodowe,1057.html (dostęp 01.07.2014 r.).

⁷ APO, nr zespołu 1598: Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Urząd Powiatowy w Nysie, sygn. 1080, bp.

⁸ Cytat został zaczerpnięty z Jednolitego Wojewódzkiego Kalendarza Sportowego Województwa Opolskiego na 1953 rok, APO, nr zespołu 1112: Zarząd Wojewódzki Związku Młodzieży Polskiej w Opolu, sygn. 658, s. 333.

⁹ Cytat został zaczerpnięty z afiszu Biegów Narodowych z 7 maja 1950 roku, Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Promerania”; http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/results?action=SearchAction&skipSearch=true&mdirids=&server%3Atype=both&tempQueryType=-3&encode=false&isExpandable=on&isRemote=off&roleId=-3&queryType=-3&dirids=1&rootid=&query=\[Afisz\]+Biegi+Narodowe&localQueryType=-3&remoteQueryType=-2 (dostęp: 01.07.2014)